ਡਾਕਟਰ ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਐਮ ਡੀ
ਡਾਇਲਸਿਸ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿਡਨੀ/ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗੁਰਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਗੁਰਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ। ਹੀਮੋਡਾਇਆਲਾਸਿਸ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੂਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਧੂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਤਰਲ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪੈਰੀਟੋਨਿਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਪੇਟ ਦੇ ਖੋਲ ਦੀ ਪਰਤ ਵਾਲੇ ਪੈਰੀਟੋਨਿਅਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਤਰਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਜੋ ਕਿਡਨੀ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਜੋ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਕਿਡਨੀ ਡਾਇਲਸਿਸ ਬਾਰੇ
ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ :
ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਮਲੇਟਸ, ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ, ਗਲੋਮੇਰੁਲੋਨੇਫ੍ਰਾਈਟਿਸ, ਪੋਲੀਸਿਸਟਿਕ ਕਿਡਨੀ ਰੋਗ, ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ।
ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦੇ ਲੱਛਣ :
ਥਕਾਵਟ, ਬਾਂਹ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸੁੱਜਣਾ, ਲਗਾਤਾਰ ਦਰਦ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ/ਆਉਟਪੁੱਟ ਜਾਂ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ, ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਰਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਪੁੰਸਕਤਾ ਨਾਲ ਅਨੀਮੀਆ, ਓਸਟੀਓਪੋਰੋਸਿਸ, ਦਿਲ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਾਇਲਸਿਸ ਰੋਗ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਇਹਨਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਡਨੀ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਿਡਨੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਤਰਲ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਿਯਮਤ ਡਾਇਲਸਿਸ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ, ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਡਨੀ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਨਾੜੀ ਪਹੁੰਚ: ਲੋੜੀਂਦਾ ਕਦਮ ਸੂਈ ਤੱਕ ਇੱਕ ਭਾਂਡੇ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੈਸਕੁਲਰ ਕੈਪਸੂਲ ਜਾਂ ਗ੍ਰਾਫਟ ਦੁਆਰਾ, ਖੂਨ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਵਿੱਚ ਵਹਿਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ.
ਖੂਨ ਦੀ ਫਿਲਟਰੇਸ਼ਨ: ਹੀਮੋਡਾਇਆਲਾਸਿਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਖੂਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫਿਲਟਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਪੰਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿੱਚ ਫਿਲਟਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੂਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਫਿਲਟਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਡਾਇਲਸੇਟ ਹੱਲ:
ਉਸੇ ਸਮੇਂ,ਅੰਤਮ ਡਾਇਲਸੇਟ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਅਤੇ ਲੂਣ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਮਿਸ਼ਰਣ,ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੇ ਬਦਲਵੇਂ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ,ਕੂੜੇ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਐਕਸਚੇਂਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਅਲਟਰਾਫਿਲਟਰੇਸ਼ਨ:
ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਖੂਨ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਧੂ ਤਰਲ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਤਰਲ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਤਰਲ ਓਵਰਲੋਡ ਅਤੇ ਸੋਜ/ਐਡੀਮਾ ਵਰਗੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਪੈਰੀਟੋਨਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਤਰਲ:
ਪੈਰੀਟੋਨਿਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਵਿੱਚ,ਪੇਟ ਦੇ ਖੋਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਖੂਨ ਤੋਂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪੇਰੀਟੋਨਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਂ ਕਿੰਨਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
:ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਅੰਤਮ ਮੁਅੱਤਲ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਝਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਤਰਲ ਦੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਈਕਲਿੰਗ:
ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੱਕਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਹਾਅ, ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਡਰੇਨੇਜ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਨ ਜਾਂ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ।
ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਿੰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡਾਇਲਸਿਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣਾਂ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ :
(1) ਖ਼ੂਨ ਵਿਚ ਅਨਾਵਸ਼ਕ (ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ) ਉਤਸਰਜੀ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੀਏਟੀਨਿਨ, ਯੂਰੀਆ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਸ਼ੂਧੀਕਰਨ (ਸਾਫ਼) ਕਰਨਾ ਹੈ।
(2) ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਜਮਾਂ ਹੋਏੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕਢਕੇ ਦ੍ਰਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਯੋਗ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣਾ ।
(3) ਸਰੀਰ ਦੇ ਖ਼ਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸੋਡੀਯਮ,ਪੋਟੇਸ਼ਿਅਮ, ਆਦਿ ਨੂੰ ਉਚਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮੁੜਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ।
(4) ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਜਮਾਂ ਹੋਈ ਏਸਿਡ (ਅਮਲ) ਦੀ ਵਧ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਘਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਚਤ ਮਾਤਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣਾ ।
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਕਦ ਪੈਂਦੀ ਹੈ?
ਜਦ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮੀ ਆ ਜਾਏ ਜਾਂ ਕਿਡਨੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵੈ, ਤਦ ਦਵਾਈ ਦੁਆਰਾ ਉਪਚਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿਡਨੀ ਰੋਗ ਦੇ ਲਛਣ (ਜਿਵੇਂ ਉਲਟੀ ਹੋਣੀ, ਜੀ ਮਚਲਾਣਾ, ਉਭਕਾਈ ਆਉਣੀ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣੀ, ਸਾਹ ਵਿਚ ਤਕਲੀਫ ਹੋਣੀ ਆਦਿ) ਵਧਣ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਸੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਪਰੀਖ਼ਣ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਸੀਰਮ-ਕ੍ਰੀਏਟੀਨਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 8 ਮਿ.ਗ. ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੈ, ਤਦ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਿਡਨੀ ਫਿਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗਦੀ ਹੈ?
ਨਹੀਂ, ਕਰੋਨਿਕ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲੀਅਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ,ਕਿਡਨੀ ਫਿਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐਸੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਿਡਨੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਹੈ ਅਤੇ ਤਬੀਅਤ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਦੇ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਰਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਐਕਿਊਟ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲੀਅਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਈ ਹੀ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਐਸੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਕਿਡਨੀ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੀ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ:
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੇ ਦੋ ਪਕਾਰ ਹਨ:
--ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ:
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਮਸ਼ੀਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਖ਼ਾਰ ਯੁਕਤ ਤਰਲ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬਣਾਉਟੀ (ਨਕਲੀ) ਕਿਡਨੀ ਵਿਚ ਖ਼ੂਨ ਨੂੰ ਸ਼ੂਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
-- ਪੇਰੀਟੋਨਿਯਲ ਡਾਇਲਿਸਿਸ:
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਵਿਚ ਪੇਟ ਵਿਚ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕੇਥੇਟਰ ਨਲੀ ਪਾ ਕੇ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਕਾਰ ਦੇ ਖ਼ਾਰਯੁਕਤ ਤਰਲ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਜਮਾ ਹੋਏ ਬੇਲੋੜੇ ਪਦਾਰਥ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸ਼ੂਧੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਵਿਚ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਵਿਚ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਸ਼ੂਧੀਕਰਨ ਕਿਸ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ?
ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ ਵਿਚ ਬਣਾਉਟੀ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤਰਿਮ ਝਿਲੀ ਅਤੇ ਪੇਰੀਟੋਨਿਯਲ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਵਿਚ ਪੇਟ ਦਾ ਪੇਰੀਟੋਨਿਯਲ ਅਰਧਪਾਰਗਮੀ ਝਿਲੀ (ਸੇਮੀਪਰਮਇਏਬਲ ਮੇਮੰਬ੍ਰੇਨ) ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਝਿਲੀ ਦੇ ਬਰੀਕ ਛਿਦਰਾਂ (ਛੇਦਾਂ) 'ਚੋਂ ਛੋਟੇ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਪਾਣੀ, ਖ਼ਾਰ ਅਤੇ ਬੇਲੋੜਾ ਯੂਰੀਆ, ਕ੍ਰੀਏਟੀਨਿਨ ਜਿਹੇ ਉਤਸਰਜੀ ਪਦਾਰਥ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ (ਜ਼ਰੂਰੀ) ਵਡੇ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਕਣ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ।
ਆਸਮੋਸਿਸ ਅਤੇ ਡਿਫਿਊਜਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਬੇਲੋੜੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਫਾਲਤੂ ਪਾਣੀ, ਖ਼ੂਨ 'ਚੋਂ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਤਰਲ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਕਿਡਨੀ ਫੇਲ੍ਹ ਦੀ ਵਜਾ੍ਹ ਨਾਲ ਸੋਡੀਅਮ, ਪੋਟੇਸ਼ਿਯਮ ਅਤੇ ਏਸਿਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਵੀ ਇਸ ਅਮਲ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ ਅਤੇ ਕਿਸ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਪੇਰੀਟੋਨਿਯਲ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਨਾਲ ਉੁਪਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਕੋ੍ਰਨਿਕ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲਿਉਰ ਦੇ ਉਪਚਾਰ ਵਿਚ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਅਸਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੇ ਲਾਭ-ਹਾਨੀ (ਨਫਾ-ਨੁਕਸਾਨ) ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਆਰਧਕ ਸਿਥਿਤੀ, ਤਬੀਅਤ ਦੇ ਵਖ-ਵਖ ਪਹਿਲੂ, ਘਰ ਤੋਂ ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੀ ਦੂਰੀ ਆਦਿ ਮ'ਸਲਿਆਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਹ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਗਾਂਹ (ਸਥਾਨਾਂ) ਤੇ ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ ਘਟ ਖਰਚ ਵਿਚ, ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੁਗਮਤਾ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਸੀ ਕਾਰਨ ਹੀਮੋਡਾਇਲਿਸਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਪਚਾਰ ਕਰਾਉੁਣ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜਿਆਦਾ ਹੈ।
ਸਾਵਧਾਨੀ :
ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਸ਼ੂਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਵਿਚ ਪਰਹੇਜ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ l ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਸ਼ੂਰੁ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਹਾਰ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਲੈਣੇ, ਘਟ ਨਮਕ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਪੋਟੇਸ਼ਿਯਮ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਨਾ ਵਧਣ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਿਰਫ ਦਵਾਈ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਡਾਇਲਿਸਿਸ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕਰਾਣ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਹਾਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਛੋਟ ਦਿ'ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨਯੁਕਤ ਆਹਾਰ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l